“Bileşik faiz dünyanın sekizinci harikasıdır.Bileşik faizi anlayan kazanır. Bilmeyen ise bedelini öder “sözünü Albert Einstein’a atfederler.Bu sözün ona ait olup olmadığı tartışmalı olsa da (büyük ihtimal ona ait değil!)bileşik faizin finansta ve yatırımda çok önemli olduğu kesin.
Nedir bileşik faiz?
Bir yatırımın ister mevduat olsun isterse sermaye kazancı gelecek
dönemde de aynı getiri oranıyla yeniden yatırıma dönüştürülmesidir. Böylelikle
bir süre sonra kazancın kazancı elde edilir.İkinci dönemde kazancın kazancın
kazancı da ana paraya eklenerek devam eder.Ve bu gittikçe bir kar topuna
dönüşür.
Bileşik
faizin ne anlama geldiğini ve gücünü anlamak için rakamları biraz abartarak
bakalım.
1 Liramıza her
gün yüzde 1’lik getiri elde ettiğimizi varsayalım. Bu bir Liramızın yıl sonunda
37.78 TL olacağı anlamına gelir.
1 Lirada her
gün yüzde 1’lik kayıp yaşadığımızı düşünelim.Bu sefer yıl sonunda geldiğimiz
nokta 0.03 Lira olur.
Rakamları
şimdi biraz daha gerçekçi kılalım.
10 bin dolarlık
birikimimizi yüzde 10 ile faizde
değerlendirsek ve her sene 1000 dolarlık faizi hesaptan çekip bir kenara koysak
40.’ıncı senenin sonunda elimize geçen para 50 bin dolar olacaktı.Yani bu
durumda parayı basit faizle değerlendirmiş olduk.Ama eğer her senenin
getirisini de ekleyip yatırıma devam edersek yani birikimimizi bileşik faizle
değerlendirirsek 40’ıncı yılın sonunda elimize geçen para 453 bin dolar
olacaktı.
Bileşik getirinin gücü ve sihri hem rakamlarda hem de grafikte çarpıcı bir şekilde görülüyor.
Şimdi de
birikimimize bileşik olarak faiz almaya devam edelim ama getiri rakamlarıyla
oynayalım:
Varsayalım
ki 10 bin dolarlık bir tasarrufu yıllık ortalama yüzde 1 ile değerlendirdik.40 yılın sonunda hesapta yaklaşık 15 bin dolar olacaktı.Eğer
yıllık getiriyi yüzde 5’e çıkarabilirsek 10 bin dolarımız 70 bin dolara
yükseliyor.Birikimleri ABD uzun vadeli endeks yıllık getiri rakamı olan yüzde
10’la değerlendirmiş olsaydık eğer 10 bin dolarlık birikimimizin 40 yıl sonra ulaşacağı
rakam 450 bin dolar olacaktı.Eğer bu süre zarfında endeks ortalamasının 5 puan
üzerinde yani yıllık yüzde 15 getiri sağlayacak şirket veya şirket hisselerine
yatırdığımızı varsayarsak eğer 10 bin dolarlık
bu birikim yaklaşık 2.7 milyon dolar olacaktı.Eh!
hiç fena değil.
Hem rakamlardan hem de grafiklerden görüldüğü gibi yüksek getiri oranı bileşik faizle birleşince önemli bir servet farkı yaratabiliyor.
Mesela New York
Üniversitesi Vakıf yönetimi hisse senedi piyasalarının oynaklığından fazlaca
gerilerek stratejik bir kararla hisse
alokasyonunu 1981-1982 yılında yüzde 7’ye çekmiş.Bunu tekrardan yukarı
çektikleri 1998 yılında eğer bu süre zarfında ABD’deki diğer üniversite
vakıflarının ortalaması kadar hisse senedi alokasyonları olmuş olsaydı 1,3
milyar dolar olan vakıf birikimlerinin
aslında 2.3 milyar dolar olmuş
olabileceğini itiraf ettiler.Bu fark işte hisse senedinin uzun vadeli
fark yaratabilme ve bileşik faizin sihirli gücüdür.
Şimdi de BES
gibi yıllık düzenli küçük ödemelere dayalı bir tasarruf sistemine bakalım.
Diyelim ki
20 yaşında biri her sene yıllık 1000 dolar ödeyerek sisteme girdi.Eğer bu
ödemeler yıllık yüzde 1 ile değerleniyorsa tasarruf sahibi 65 yaşına geldiğinde
alacağı toplu birikim sadece 57 bin dolar olur.Eğer bu süre zarfında
tasarruflar yüzde 5 ile değerlenmiş olsaydı tasarruf sahibimizin eline 167 bin
dolar geçecekti.Eğer getiri oranı yüzde 10 olsaydı tasarruf sahibimiz elinde
tam 790 bin dolar olacaktı.Bunu da aşağıdaki tabloda görmek mümkün:
Bileşik faizin önemli olduğunu görüyoruz.Bileşik faizin gücünü artıran 2 unsur var.Birincisi getiri oranı.İkincisi ise tasarrufların vadesi.Getiri oranının yükselmesinin uzun vadede nasıl etki yaptığını yukarıdaki rakamlarda gördük.Şimdi biraz da uzun vade konusuna bakalım:
Bireysel
emeklilik sistemine girmiş ve her sene yatırdığı 1000 dolarları yüzde 10’la
değerlendiren yatırımcımızın birikime
farklı zamanlarda başladığını ama 65 yaşında emekli olacağını var sayalım.Eğer
bu yatırımcı biriktirmeye 20 yaşında başlamış olsaydı eline 790 bin dolar
geçeceğini görmüştük.Ama eğer yatırımcı bir takım nedenlerle biriktirmeye 5 yıl
sonra başlarsa 65 yaşında eline geçen rakam 486 bin dolara düşecekti.Bir beş
sene daha gecikip 30 yaşında sisteme girerse eline geçecek rakam bu sefer 298
bine düşecek.
Görüldüğü gibi getiri oranının seviyesinde olduğu gibi yatırımların vadesi de bileşik faizin gücünü arttıran başka bir unsur olarak ortaya çıkıyor. Her erteleme ya da erken çıkma büyük getiri potansiyeli kaybı olarak yatırımcıya dönüyor.
Bileşik getirinin sihrinden en iyi şekilde
yararlanmak için yatırımlara erken başlamak;yatırımların getiri ortalamasını
yükseltmek ve yatırımlara kesintisiz
devam etmek gerekiyor.
Warren
Buffet hisse yatırımına bu kadar genç yaşta başlamamış olsa ya da Allah gecinden
versin çok erken yaşta ölmüş olsa şimdi olduğu gibi dünyanın en zenginlerinden
biri olmayacaktı.65 yaşındayken sadece 3 milyar dolarlık biriydi.Şimdi ise 100
milyar dolar.Buffet bu konuda kendi sözleriyle şöyle diyor:”Yaptığım
servet ABD’de yaşamak, bazı şanslı
genlere sahip olmak ve bileşik faizin sonucudur”.
Aşağıdaki
resimde Warren Buffet’ın servet gelişim grafiğinin yukarıda bileşik faizin
quadratik eğrisine benzer bir şekilde gelişmiş olduğu görülebilir.
Bileşik faizin hisse bazında da önemi var.İki tane şirketi ele alalım.Birinin yatırım getirisi yüzde 5 olsun diğerinin ise yüzde 20 olsun.İkisi de bütün kazançlarını 30 sene boyunca işletmeye ilave etmeye devam etsin.Birinci şirketin yatırımlarının değeri 30 sene sonra 43 bin dolar olacaktı.
Peki ikinci şirket ne kadar olurdu?
Yaklaşık 2.4 milyon dolar.
Biraz basit de olsa bu sayısal örnek sanırım kaliteli bir şirkete yatırım yapmanın ve bileşik faizin önemi konusunda fikir veriyor.Eğer sermaye getirisi yüksek ve bunu tekrardan yaptığı işe yatıracak kadar işleri büyütebilen ve bu arada da yüksek sermaye karlılığını koruyabilecek rekabet avantajı olan şirket varsa sayısal örneğimizdeki gibi bir değer canavarı var demektir.İyi bir hisse senedi yatırımcılığı bu potansiyeli aramak olarak özetlenebilir.
Bu kadar rakam ve grafikle okuyucuyu yormak
istemem elbette.Ama bu bileşik faiz işinin anlaşılması önemli.Bileşik faizin
gücü uzun vadeli al ve tut değer yatırımcısının yanındadır ve bize diyor ki:
Yüksek kaliteli bir getiri
bulmak,mecbur kalmadıkça sistemde kalmak ve sabırlı olmak lazım.
İyi bir yatırıma erken başlamak
kadar iyi bir yatırımdan erken çıkmamak da önemli. Bir şirket hissesi eğer
erken satılırsa onun potansiyel getirisiyle birlikte getirilerinin potansiyel
getirileri de kaçırılmış olur ve bileşik faizin sihri bozulur.
Vasat bir şirket veya kaliteli
bir şirkete yatırım yapmanın arasındaki getiri farkı da yıllar geçtikçe
katlanarak artar.
