Tecrübelerime dayanarak iyi bir hisse yatırım kararı için kendimce kısaca bir tarif vereyim:
Marka, lokasyon, ölçek ekonomisi, tekel gücü, imtiyaz, özel maliyet koşulları,know-how ya da kaliteli yönetim vb gibi sürdürülebilir rekabetçi avantajı sayesinde işletme bünyesine dahil edilen kaynaklar çok yüksek getiriye dönüşebiliyor mu? Bu üretilen katma değer tekrardan yatırıma dönüşüyor mu?Bu iyi bir şirketin kalite boyutunu oluşturur.
Yaratılan bu kaliteli nakit akışları piyasa payı artarak ya da faaliyet gösterilen sektörün dinamiğine bağlı olarak yüksek bir oranda büyüyor mu? Bu da iyi bir şirketin büyüme boyutunu oluşturur.
Bu
iki boyut iyi şirketi bize tanımlar ama İyi veya kötü şirket olmak başka
bir konudur, ucuz ya da pahalı olmak başka bir konudur. Son olarak da bu
şirketin değeri makul mu diye kontrol edilir.Bunu tespit etmek için de geleceğe
dönük detaylı,tutarlı ve gerçekçi bir ŞD/ FVÖK oranı bile yeterli olabilir.İyi
bir şirketin iyi de bir yatırım olması bu üçüncü boyutla sağlanır.Bu kısım için
içiniz biraz da rahat olsun çünkü:
Bir şirket sermaye ya da kredi
yoluyla işletme bünyesine aldığı kaynakları yüksek getiri oranına dönüştürüyor
ve bunu büyütüyorsa çok da fazla değerleme veya çarpanlara takılmaya gerek yok
büyük ihtimalle piyasa miyop olduğu için buradaki değeri eksik fiyatlıyordur.
Değerin yaratıcısı büyüme ve
yüksek sermaye getirisidir.Bu ikisi ne kadar yüksekse bileşik faiz de değeri o
kadar yukarı atacak anlamına gelir.Serbest piyasa ekonomisinde bunun çok kalıcı
olmayacağını ve rekabetin hemen geleceğini de söylemek lazım.Bu yüzden bu
şirketin yüksek büyüme ve yüksek karlılığına neden olan rekabetçi avantajın
sürdürülebilirliği önemli.Bu Apple’da olduğu gibi yaratıcılık, tasarım, marka ve oligopolistik işletim sistemine dayalı
sağlam bir fiyatlama gücü de olabilir ya da TUPRAS gibi sadece büyük yatırım
maliyeti gerektiren bir sektörde sahip olduğu tekelci güç de.
Eğer kalıcı rekabet avantajı olan ve yüksek büyümeye sahip makul fiyatlı bir şirket bulursanız geriye bir tek kurumsal yönetim kalitesi kontrolü kalır.Rakamlar,şirket ziyaretleri ve sizin büyük resim okumalarınızla bu iki ana soruya olumlu yanıt aldıktan sonra da ana sermayedar bu yarattığı değeri küçük yatırımcıyla paylaşma konusunda etik mi diye bakılır ve burada da bir sorun yoksa iyi şirket seçiminin 4 boyutu tamamlanmış olur.
Kurumsal yönetim kalitesi mevzusunu hafife almayın.Bana göre 1 ve 0 modu gibi çalışır.Özellikle bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde...
Kurumsal yönetim kalitesi olmadan çok iyi bir iş modeline bile ortak olmak, delik kovayla su taşımaya benzer.Kova dolsa bile size hayrı olmaz.Çünkü eve götürene kadar içinde bir şey kalmaz. Kaldı ki kendi işinde değer yaratmaya odaklanmak yerine küçük hissedarın menfaatlerine göz dikmiş bir ana sermayedarın kendi şirketini de bir yere getirdiğini görmedim şimdiye kadar. İstediği kadar yetenekli olsun, küçük hesap yapan ana ortak işinde de küçük kalır. Bu da kurumsal yönetim kalitesinin öneminin diğer yüzünü oluşturur.
Şirketin bilanço yapısını, faaliyette bulunduğu sektörün dinamiklerini ve zor dönemlerde şirket yöneticilerinin karnesi bilinmezse yatırım kararlarının verilmesi de zor olur. Ve bu bir kaç cümle ile ifade ettiğimiz çerçeve ne yazık ki ciddi bilgi , araştırma ve takip isteyen bir süreç. Sektör faaliyetlerini izlemek, şirketlerin yatırımcı ilişkileri bölümleri ile irtibat halinde geleceğe dönük tahminleri güncellemek , riskleri ölçüp takip etmek gerekir.
Bazen zor bir sektörde değer yaratan yönetimler de olabilir mesela.Sanırım bütün dünyada havacılık sektörü en zor sektörlerden biridir.Yine bir anekdotla anlatmak istersek eğer milyoner olmak istiyorsan havacılık sektörüne bir milyar dolar yatırmalısın derler.Buffet da şaka yollu altından hava ya da su geçen herhangi bir sektöre yatırım yapmam diyerek havacılık ve denizcilik sektörünün bu kötü ününe dikkat çekmişti. Gerçekten de Delta Airlines, Continental ve American Airlines artık yoklar ama maliyetleri kontrol altına alma stratejisini başarıyla hayata geçirmesi sayesinde Southwest faaliyette bulunduğu dönemde en az Warren Buffet’ın şirketi kadar getiri yarattı.Bundan dolayı da zaten Berkshire Hathaway’in de Buffet'ın söylemine rağmen 2016’da bir kaç tane havayolu şirketine yatırım yapmış olduğunu gördük. Bizde de yine Türk Havayolları ve Pegasus bir başarı hikayesidir.
Bir sektördeki yüksek rekabet genelde bu
şirketlerden uzak durmak için iyi bir sebep oluşturur.Kültür olarak serbest
piyasayı sevsem de bir şirketin; marka,ölçek veya imtiyaz gibi herhangi bir
nedenle bir piyasada tekelci gücü varsa bu hisse için sürdürülebilir rekabet
avantajı ve yüksek kar marjları anlamına geldiğini de bilirim.Ama yine oldukça rekabetçi ve zor bir sektör olan perakendede
lojistik maliyetleri çok iyi yöneten Wall Mart yönetimi ABD’de çok büyük bir
değer yaratmayı başardı.
Bizde de örneğin BİMAS büyük bir
başarı hikayesidir.İş modeli olarak dışarıdaki bir ucuz perakende iş modelini
bu şirketin yöneticisini transfer ederek Türkiye’ye özgün ve başarılı biçimde
uyguladı .Piyasaya geldiğinde MIGRS’un
piyasa değerinin çok altındaydı.Müthiş bir büyüme yakaladı ve şimdi ise
yaklaşık MIGRS ‘un 4 katı piyasa değerinde.Dağıtmış olduğu yüksek temettü de
cabası.Market olarak Migrosa göre albenisi yokken bir hisse olarak
yatırımcısı için büyük bir albenisi vardı.Bunun anlaşılması uzun zaman aldı.
BIMAS uzun yıllar kendi alanındaki başarısı sayesinde satış ve kar büyümesini
devam ettirdi.Şimdi kendi modelini uygulayan başka rakipleri olsa da öncü
olarak hayata geçirdikleri iş modeliyle hem yatırımcılara,hem ülkeye hem de
tüketicilere şimdiye kadar değer yaratmış oldular. 15-20 yıl önce BİM ‘nin en
değerli perakende şirketi olacağını kim tahmin edebilirdi?
Yeni teknoloji şirketi de olsa
düşük kar marjlı bir sektörde faaliyet gösteren bir şirket de olsa yukarıda bahsettiğim özelliklerin bir kısmı araya
gelip bir şirkete işletme bünyesine dahil ettği kaynakları yüksek getiriye
dönüştürme ve bunu büyütme olanağı verir.Böyle şirketler de yatırımcılarına
yüksek getiriler sağlarlar.Değer yatırımcılığı dediğimiz de zaten budur.
